Öykü nedir? Öykü Yazma teknikleri nelerdir?

Ülke çapında 21 ilde bulunan AB Bilgi Merkezleri'nde öykü yazarı Cemil Kavukçu tarafından verilen Öykü Yazma Seminerleri'nin notlarından derlenen ve öykü nedir sorusu üzerine odaklanan Öykü Yazma Teknikleri etkili bir bakış açısı sunuyor.

Yazarın üç şeye gereksinimi vardır: Deneyim - Gözlem - Hayal Gücü. Bunlardan ikisi varsa bile edebiyatta belli bir düzeye gelmesi mümkündür. Bu üç özelliği harekete geçirecek ise okunarak edinilmiş birikimdir.

Yazarın malzemesi sözcükler. Herkesin kullandığı sözcükleri herkesten farklı kullanmak gibi güç bir iş bekliyor yazarı. Söz evrenimiz ile kişiliğimiz arasında güçlü bir iletişim vardır. Biçemimizin özünde, sözcükleri seçme ve kullanmamızda bu etkileşimin payı büyüktür. Tümceleri kurarken hangi sözcüğün hangi sözcüğe kanının kaynadığını, hangisinin hangisiyle yan yana gelmek istemediğini ayrımsarız. Bu dil duyarlığıdır.

Öyküde Teknik Konular
Mekan

• İç mekan
• Dış mekan
• Hareketli mekan (Bir taşıt aracının içi gibi)

1. Ayrıntı seçimi: Beş duyumuzla algılayacağımız ayrıntıları seçmek. İşlevsel olanı bulmak. Gözde canlandırılabilmesini hedeflemek. Ayrıntı kirliliği yaratmadan nokta atışlarla büyük resmin okur tarafından çizilebilmesi için taşlar döşemek. 
2. Anlatının içinde yer yer mekâna dönmek (öykünün sahnelendiği mekan bir kez anlatılıp sonra ona dönülmezse okur unutur.)

Zaman

• Fiziksel zaman
• Psikolojik zaman (örnekler)

Öyküde Karakter Yaratmak
Diyalogla mümkün olabilir ancak. Uzun betimlemelere gerek yoktur. Öykü kişileri en doğal biçimde, bulundukları sosyal ve kültürel konuma göre konuşturulmalı. Yapaylığa düşmekten kaçınılmalı. Diyalogların içten olup olmadığını anlamak için yüksek sesle okunmalı ya da başkasına okutulup dinlenmeli. Yapay diyaloglar kulağımızı tırmalayacaktır.
Diyalog yazarken beden dili mutlaka kullanılmayı, bir oyun metni gibi konuşmalar peş peşe sıralanmamalı.

Olay Örgüsü
Olay / durum öyküleri: İster bir olayı, ister bir durumu yazalım. Burada önemli olan anlatmak değil, göstermektir.

Öykü Dili
Roman maratonsa öykü 100 metre koşusudur. Dil kıvrak ve ritmik olmalıdır. Uzun cümlelerin arasına kısa cümleler konmalı, yüklemi sonda olan cümlelerin peş peşe gelmemesine dikkat edilmeli, arada devrik cümle kurulmalı. Sözcük ekonomisine özen gösterilmeli, sözcük yinelemelerinden kaçınılmalıdır.

Anlatım Dili

• Birinci tekil anlatım
• Üçüncü tekil anlatım
• İkinci tekil anlatım 

Bunlar tamamen yazar tercihi olup birinin diğerine üstünlüğü yoktur.

Kurgu
İki türlü kurgu yapılabilir.

• Öykünün önceden tasarlandığı, bütün örgünün ve sonucun bilindiği sonra da kağıda aktarıldığı kurgu biçimi.
• Önceden hiçbir tasarısı olmaksızın bir çağrışımın, sözcüğün, görüntünün ya da sesin etkisiyle yazılan tümcelerin zaman içinde ona eklenen tümcelerle büyümesi, giderek bir öyküye dönüşmesi biçimindeki kurgu. Burada öykü kendini yazdırır, nasıl biteceğini yazar da bilmez.Öykü ortaya çıktıktan sonra gözden geçirilir, bir biçimde kurgulanır. 

Bu birbirine zıt iki kurgu biçimi yazarın yaratıcı dünyasında gizlidir.

İlk ve Son Cümlenin Önemi
Öykünün ilk cümlesi okuyacağımız metne bir davettir. İkinci cümleye geçmemiz için bizi kışkırtmalıdır. Öykü bittikten sonra, yeniden ilk cümleye dönülüp bakılmalı, yeterince çarpıcı değilse değiştirilmelidir.
Öykünün en sarsıcı yeri ise son cümlesidir. İlk cümleden daha önemlidir. 

Yazarın okur tarafından doldurulması için bilinçli bıraktığı boşluklar
Öyküde her şey anlatılmamalı, okurun dolduracağı boşluklar bırakılmalıdır. Açıklamalardan, didaktik unsurlardan kaçınılmalı, sonunda bir ders vermeye çalışılmamalıdır.

Açık Son
Öyküler, romanlarda olduğu gibi kesin bir sona bağlanmazlar. Yaşamdan alınmış kesitlerdir.

Kategori: YAZMA TEKNİKLERİ